Medalierstwo i fascynujący świat medali

Medal i jego miejsce w numizmatyce

Z czym kojarzy Ci się numizmatyka? Większość osób utożsamia to pojęcie z kolekcjonowaniem monet, jednak nie jest to do końca uzasadnione. Numizmatyka to nie tylko hobby, ale także nauka – obejmująca historie, technologie, materiały, znaczenia i inne kwestie związane z monetami i… nie tylko. W sferze zainteresowania numizmatyki oraz jej siostrzanej nauki – exonumizmatyki (dosłownie rozumianej, jako obszar „poza monetą”) – znajdują się żetony, znaczki, przedmioty monetopodobne i medale.

Medalierstwo i medale na przestrzeni wieków

Medale towarzyszą człowiekowi od tysięcy lat – być może nawet dłużej niż monety, które wykorzystywano do celów handlowych. Pierwsze medale, o których wspominają podania historyczne, pochodzą ze starożytności. 

Najstarsze egzemplarze wybijane były w szlachetnych materiałach, takich jak złoto lub srebro. Wykonywano je rzadko i w bardzo limitowanych ilościach – tylko przy okazji wydarzeń o szczególnie podniosłym znaczeniu lub w celu upamiętnienia najważniejszych postaci w danych społecznościach. Do czasów współczesnych zachowały się jedynie pojedyncze medale antyczne – większość krążków mogliśmy poznać jedynie z opisów, które znajdują się w starożytnych podaniach.

Przełomowym momentem w historii medali był XIV i XV wiek. We Włoszech, w rejonie, który współcześnie określamy jako Półwysep Apeniński, rozpoczęła się wówczas prawdziwa moda na wybijanie medali. Wspomniany obszar zajmowany był przez wiele niezależnych od siebie – chociaż powiązanych wspólnymi interesami – królestw. Władcy, którzy nimi rządzili, przekazywali medale w formie podarunku, członkom sąsiednich rodzin królewskich. Okolicznościowymi medalami – wybijanymi ze złota, srebra, brązu i ołowiu – uświetniano również ważne wydarzenia, takie jak traktaty zawiązywane pomiędzy królestwami.

Kolejny okres świetności medalierstwa przypada na XV i XVI wiek, kiedy krążki przestały być zarezerwowane jedynie dla władców i królów. Swoje własne medale zaczęła wybijać szlachta, a następnie rozmaite stowarzyszenia.

W XV wieku, dzięki wysiłkom wrocławskiego biskupa – Jana Thurzo – wieku wybito pierwszy polski medal. Na jego powierzchni znalazł się wizerunek Jana Chrzciciela. 

Medalierstwo – klasyfikacja medali

Medale, zarówno współcześnie jak i w poprzednich wiekach, wybijano w różnych celach. Specjaliści medalierstwa wyróżniają:

• Medale pamiątkowe – stanowią oryginalną pamiątkę wydarzenia (np. medal wybijany z okazji zwiedzania muzeum, z okazji udziału w konferencji branżowej).
• Medale sportowe – wręczane zwycięzcom zawodów sportowych różnego szczebla – od lokalnych po międzynarodowe.
• Medale jako nagroda – wręczane jako nagroda za wyjątkowe osiągnięcia, np. w konkursach wiedzy.
• Medale upamiętniające ważne osoby lub wydarzenia.
• Medale religijne – zwykle związane z postaciami świętych lub miejscami kultu religijnego.
• Medale w stowarzyszeniach i organizacjach – przeznaczone dla członków wybranej grupy, np. myśliwych.
• Medale artystyczne – zaliczające się do sztuki plastycznej, jako drobna forma rzeźby.

Medale – materiały i sposób wytwarzania

Istotnymi z punktu widzenia medalierstwa zagadnieniami są materiał oraz technika, przy użyciu której wykonuje się medale. 

Ze względu na materiał wykonania, wyróżnia się:

• Medale metalowe – z metali szlachetnych (złoto, srebro) i nieszlachetnych (stal, miedź, mosiądz).
• Medale niemetalowe – z plastiku, akrylu i innych tworzyw.

Ze względu na technikę wykonania, wyróżnia się:

• Metale odlewane – wykonuje się je, wlewając rozgrzany materiał do odpowiednio przygotowanej formy.
• Metale tłoczone – ta technika polega na stemplowaniu materiału przy pomocy specjalnie przygotowanych matryc – w sposób analogiczny do wyrabiania monet. To właśnie tym sposobem wykonujemy medale w POLMET. 
• Metale trybowane – na małych blaszkach wykuwa się poszczególne elementy kompozycji, które na późniejszym etapie łączy się w całość.
• Metale niello – to rzadko stosowana technika, wymagająca użycia szlachetnego metalu – srebra lub złota. Po wygrawerowaniu właściwej kompozycji wgłębienia wypełniane są specjalistyczną, czarną substancją. 

We współczesnym medalierstwie wykorzystuje się przede wszystkim dwie pierwsze techniki – tłoczenie oraz odlewanie. 

Własna kolekcja medali – jak ją stworzyć?

Jeżeli chcesz stworzyć kolekcję medali, przyda Ci się klucz, według którego będziesz wyszukiwać kolejne egzemplarze. Być może interesujesz się konkretną epoką, rodzajem medali lub techniką wykonania? Aby znaleźć motyw, który będzie przewodzić Twojej kolekcji – a także dowiedzieć się więcej na temat medalierstwa – sięgnij po fachową literaturę oraz katalogi przeznaczone dla kolekcjonerów.

Dobrym pomysłem na rozpoczęcie własnego zbioru może być również… stworzenie własnego medalu okolicznościowego (lub serii medali). Sprawdź nasze realizacje i zaprojektuj wzór, który będzie ozdobą Twojej kolekcji.